کتاب حاضر برگردانی است آزاد از کتاب: "Islam and Ecology, A Bestowed Trust" از انتشارات دانشگاه هاروارد که به‌دنبال برگزاری کنفرانس‌هایی در زمینه ادیان و محیط زیست توسط مرکز مطالعات ادیان جهان دانشگاهِ هاروارد، انتشار یافته است. اصل این کتاب مشتمل بر ۵۸۴ صفحه و در ۲۳ فصل تنظیم و هر فصل آن توسط یک نویسنده به‌رشته تحریر درآمده است. نویسندگان هر فصل به آیاتی از قرآن کریم استناد نموده‌اند که قاعدتاً از عربی به انگلیسی ترجمه شده‌اند. مترجمان به‌ناچار می‌بایست دوباره آیات را از انگلیسی به فارسی ترجمه می‌نمودند که احتمال خطا در معنی فارسی آن بیشتر می‌شد. برای جلوگیری از بروز چنین خطایی با توجه به مشخص‌بودن مرجع آیات در متن اصلی کتاب، با استفاده از قرآن کریم ترجمه استاد محمدمهدی فولادوند، درحقیقت مستقیماً آنها از عربی به فارسی ترجمه شده ‌است. باتوجه به اینکه نویسندگان فصل‌های مختلف کتاب، از اسلام‌شناسان به‏‌نام (اعم از مسلمان و غیرمسلمان) بوده‌اند طبعاً برداشت‌ خود را از آیات قرآن کریم، احادیث و روایات ارائه نموده‌‎اند که دراین کتاب بدون هیچ دخل و تصرفی آنها ترجمه شده است. اسلام آئینی ‌است که بیش از یک میلیارد نفر از جمعیت کره زمین بدان گرویده‌‏اند و درحدود یک‌ششم از کل جمعیت جهان را به‌خود اختصاص داده است. اسلام در حال حاضر یکی از مهمترین ادیان آسمانی است و می‌‏توان گفت در تمامی کشورها پیروانی را دارد. اگرچه شاید تصورِ اسلام، تداعی‌بخشِ منطقه خاورمیانه و یا جهان عرب در اذهان عمومی باشد، اما حدود ۷۵ درصد از مسلمانان جهان که در آسیا زندگی می‏کنند جمعیت به نسبت بالایی (بیش از ۳۵۰ میلیون که یک‎‌سوم جمعیت کل می‌‏باشد) در خاور دور و عمدتاً در آسیای جنوبی سکونت دارند. اگرچه اکثر مسلمانان درحال حاضر غیر‏عرب هستند و در جایی به‌غیر از خاورمیانه سکونت دارند، اما تأثیر مشخص فرهنگ عربی در تمدن اسلام را نمی‏‌توان انکار کرد. در جامعه اعراب بادیه‌‏نشین، رسول مکرم اسلام(ص) می‌‏‏بایست تعادل شکننده طبیعت و اکوسیستم منطقه را کاملاً مدنظر قرار دهد و در حفظ آن بکوشد تا مسلمانان منطقه بتوانند در این اکوسیستم، حیاتی پایدار داشته باشند. در قرآن کریم نیز آیات متعددی پیرامون منابع ارزشمند آب، هوا و زمین ارائه شده است و درعین حال اسراف همواره به‌عنوان عملی نادرست در این کتاب مقدس منع شده است. احادیث نبوی نیز همواره اهمیت حفظ و نگهداری منابع طبیعی و عدالت در تقسیم این منابع را برای همگان متذکر شده‏ اند. با این تفاسیر درحدود ۱۴قرن پیش، اسلام مبانی حفاظت اکولوژیک و نگاهبانی از طبیعت را به‌شیوای بیان کرده است. با این‌وجود، در دنیای معاصر ارائه اخلاق زیست‏‌محیطی اسلامی و درعین حال تشخیص ضرورت رسیدگی به بحران‏‌های جهانی که امروز پیش روی بشر است، مبحثی نوین به‌شمار می‏‌رود. اولین متفکر مسلمان که سعی در بیان این موضوع داشته، سیدحسین نصر اندیشمند ایرانی‌تبار مقیم امریکا است. انتقادات زیست‌‏محیطی سیدحسین نصر از اندیشه مدرنیته غرب با مجموعه سخنرانی‏‌های او در دانشگاه شیکاگو در سال ۱۹۶۶ آغاز شد که در همان سال با عنوان انسان و طبیعت: ‏خلأ اخلاقی در انسانِ مدرن به چاپ رسید. نصر طی چهار دهه گذشته به‌واسطه مقالات، سخنرانی‏‌ها و همچنین از طریق انتشار کتاب دین و انتظام طبیعت سعی در معرفی و اشاعه ابعاد معنوی بحران‏‌های زیست‏‌محیطی داشته است. کتاب حاضر شامل تعدادی از مقالات ارائه‌شده در کنفرانس اسلام و اکولوژی در دانشگاه هاروارد می‏‌باشد. البته بسیاری از مقالات ارائه‌شده در این کنفرانس به‌چاپ نرسیده ‏اند. این کنفرانس به مدیریت جان گرین، فضل خالد و ماری اِوِلین تاکر، در مرکز مطالعات ادیان، در دانشکده الهیات دانشگاه هاروارد طی روزهای ۷ تا ۱۰ ماه می ۱۹۹۸ برگزار شد که بدون شک در نوع خود بی‏‌نظیر بوده است. پس از این اتفاق کنفرانس‏‌های دیگری نیز در زمینه اسلام و محیط زیست البته با حمایت‏‌های دولت در تهران در سال ۱۹۹۹ و در عربستان سعودی در شهر جده در سال ۲۰۰۰ برگزار شد. همچنین شهر جده، میزبان اولین کنفرانس اسلامی وزرای محیط زیست نیز در ژوئن ۲۰۰۲ بوده است. دیرزمانی نیست که تلاش برای کشف اندیشه‏‌های نهفته در سنت اصیل اسلام برای پاسخ به بحران‏‌های زیست‏‌محیطی آغاز شده است. در همین راستا کتاب حاضر نیز مفتخر است تا برخی از اندیشه‏‌های برجسته در این زمینه را ارائه کند و انشا‌الله منتظر اندیشه‌‏هایی بسیار عمیق‌‏تر و گسترده‌‏تر، در آینده‏ای نزدیک خواهیم بود.

برای ارسال نظر وارد سایت شوید